مرز در عقل و جنون باریک است

سریال «شب دهم» به کارگردانی حسن فتحی و تهیه‌کنندگی حسن بشکوفه، در ایام محرم سال ۸۰ از شبکه یک پخش شد و می‌توان گفت بهترین سریال مناسبتی محرم تا امروز بوده و موسیقی این مجموعه هم با استقبال فراوانی مواجه شده است.

به گزارش سایت خانه موسیقی ایران، موسیقی و فیلم دو هنر متعالی محسوب می شوند و زمانی که در کنار یکدیگر در یک اثر قرار می گیرند شکوه و ماندگاری بیشتری پیدا می کنند به عقیده بسیاری این دو هنر به نوعی مکمل یکدیگر محسوب می شوند و هر جا از آن دو به خوبی استفاده می شود به نوعی به دیده شدن آن کار کمک می کند و آن اثر به مرز ماندگاری نزدیک می شود.اما در این میان آثار کمی بودند که توانستند به این در جه از ماندگاری برسند وبا گذشت سالها موسیقی ان اثر همچنان شنیده شود و حتی به کار محبوب خواننده اش بدل شود که از جمله این کارها می توان به موسیقی سریال شب دهم اشاره کرد اثری که در بعضی از موارد حتی از تصویر هم پیش گرفت و با گذشت سالها نه تنها از زیبایی و جذابیت ان کاسته نشده است بلکه افزون تر شد.

معرفی سریال شب دهم

سریال «شب دهم» به کارگردانی حسن فتحی و تهیه‌کنندگی حسن بشکوفه، در ایام محرم سال ۸۰ از شبکه یک پخش شد و می‌توان گفت بهترین سریال مناسبتی محرم تا امروز بوده است.در این سریال بازیگرانی چون کتایون ریاحی، رویا تیموریان، محمود پاک‌نیت، حسین یاری، ثریا قاسمی، پرویز فلاحی، حسین آقابیک، آتش تقی‌پور، پرویز پورحسینی و… هنرنمایی کردند.موسیقی تیتراژ پایانی سریال شب دهم اثری آوازی از فردین خلعتبری بر روی اشعار زنده یاد افشین یداللهی است که زمان پخش سریال مورد استقبال فراوان قرار گرفت.

بیش از یک دهه ماندگاری

بیش از ۱۰ سال است که وقتی با این بیت «مرز در عقل و جنون باریک است / کفر و ایمان چه به هم نزدیک است» روبه‌رو می‌شویم، ناخودآگاه تیتراژ پایانی سریال شب دهم را تکرا می کنیم و چهره‌های ماندگار سریالی از تصورمان می‌گذرد که هر کدام قهرمان زندگی خود در یک برهه‌ای از تاریخ بوده ‌اند.سریال تلویزیونی شب دهم اثر جاودانه‌ای از موسیقی، شعر و تصویر است.

انطباق تصویر بر موسیقی

شاید بیان این حرف برای عده ای پیش پا به نظر برسد و با خودشان بگویند انطباق تصاویر و موسیقی اصلی ترین وظیفه آهنگساز فیلم است اما واقعیت این است که در بسیاری از اثار این اتفاق رخ نمی دهد بلکه اگر شما اگر تصویر و موسیقی را از هم جدا کنید به شکل انفرادی هیچ هوبتی ندارند اما در این اثر کاملا اتفاقی معکوس رخ داده است و موسیقی سریال شب دهم کاملا تصویری و منطبق بر اتفاقاتی است که در طول سریال شاهد آن هستیم. گویا خالق آن تلاش کرده است برای هر کدام از شخصیت‌ها از جمله حیدر، فخرالزمان، سرهنگ و… موسیقی خاصی بسازد.

وقتی روح ایرانی بر کار حاکم می‌شود

در طول سال‌های اخیر موسیقی ما به شدت از موسیقی جهانی تاثیر گرفته است هر چند که این موضوع در برخی از موارد باعث پیشرفت موسیقی ما شده است اما در برخی از موارد هم باعث شده که روح ایرانی از موسیقی ما جدا شود و اکثر موسیقی های متن فیلم ما با تصاویر تطبیق نداشته باشند اما موسیقی شب دهم دارای روح ایرانی است و موسیقی‌ای که در این سریال شنیده شده موسیقی ملی ایران است. به نظر بهترین تعبیر از موسیقی ملی همان داشتن روح ایرانی در آن است در واقع در کارهای از این دست سازها مهم نیستند بلکه داشتن روحی از جنس ایران در آن از اهمیت برخوردار است.

تعزیه؛ تم اصلی موسیقی شب دهم

سریال شب دهم در یک دوره تاریخی سیر می‌کند که موضوع اصلی آن تعزیه و واقعه عاشوراست و با توجه به این فضا آهنگساز نیز می‌توانست از هر کدام از موسیقی‌های دوره مشروطه یا حتی قاجار و موسیقی تعزیه بهره گیرد که البته خلعتبری با تیزهوشیی تم اصلی تیتراژ کار بر را بر مدار تعزیه قرار می دهد. موسیقی دوره قاجار مبتنی بر سازها و موسیقی ایرانی است که تم‌های ایرانی با سازهای ایرانی و غیرایرانی را در بر گیرد. با این توصیف آهنگساز شب دهم نیز در کار به سراغ این فضا رفته که البته در برخی قسمت‌ها روایت موسیقی مدرن‌تری را دارد و در جاهای دیگر هم از موسیقی عاشقانه و تغزلی بهره گرفت که اینها همه با توجه به روند دراماتیک داستان است.

تکیه بر دو عنصر اصلی

موسیقی این سریال بر ۲ عنصر ملودی و فضای تنظیم استوار است. فضای تنظیم یعنی ایجاد حالت‌های افکتیو در موسیقی به‌وسیله سازهای اکوستیک. استفاده از حجم سازهای بادی، برنجی و کوبه‌ای (تیمپانی و سنج) پدهای زهی و حرکت‌های قوی باس در رژیسترهای بم در ایجاد این فضاسازی افکتیو نقش بسزایی دارد. همچنین بهره‌گیری از رنگ صوتی سازهای ایرانی (سنتور) در میان این حجم ارکستر برای اجرای جواب‌های کوتاه به ملودی آوازی تاثیر کنتراست صوتی را در ذهن شنونده افزایش می‌دهد.

همخوانی صدای قربانی با تصنیف

علیرضا قربانی اجرای بخش آواز آن را بخوبی انجام داده است. تلاش برای بیان واضح و گویای شعر و اجرای دقیق تحریرها و فراز و فرودهای نامتعارف خط ملودی از جمله بارزترین جنبه‌های اجرایی بخش آواز است. رنگ صدای قربانی هم با فضای موسیقی بسیار همخوانی دارد.